BURSA (İGFA) – Osmangazi Şov Merkezi’nde düzenlenen “Yerli Malları Neden Satıldı?” söyleşisinde Ekonomist, Gazeteci-Yazar Cem Seymen ve Ekonomist Muharrir Prof. Dr. Kenan Mortan, Gazeteci Mustafa Özdal moderatörlüğünde Türkiye iktisadı ve yerli mallarının neden satıldığını konuştu.
Düzenlenen söyleşiye Osmangazi Belediye Lider Yardımcısı Memnun Esendemir, Bursa Büyükşehir Lider Vekili Sinan Nergiz ve çok sayıda yurttaş katıldı.
Düzenlenen söyleşide konuşan Ekonomist Gazeteci Müellif Cem Seymen, “Kamu iktisadi şirketleri dediğimiz aslında devletin şirketleri, devlete yük olduğu, iktisada rastgele bir katkı sağlamasını gerekçesiyle özelleştirme ismi altında satmış. Benim Cumhuriyetçilik anlayışım bu türlü bir şey değil. Ben devletin şirketlerinin yalnızca iktisadi olmadığını düşünüyorum. Rastgele bir şeker ve monopol fabrikasına gitseniz, içinde kütüphane, yurt, kreş, çocuklar için oyun alanları var. Bayanlar için dikiş kurslarından tutun da el işlerine kadar kendi yetenek ve marifetlerini hayatta onları bir birey yapacak her türlü donatıyı, bu kurslar eğitimler vererek ortaya çıkartan bir birey yetiştirmek üzere kurulmuş yapılanmalar yer alıyor. Lojman dediğimiz şey, çalışanların işten çıktıktan sonra basketbol oynadıkları, kütüphaneye bir arada giderek okuyup geliştirdikleri bir alan. Biz bunları satarak toplumsal olarak bir bilgi, birlikte olma, dayanışma, ortak sıkıntılara ortak tahliller bulabilme imkanını darmadağın etmiş olduk. Yalnızca devletin üzerinde yük olarak bize lanse edilen biz gazetecilerin bilhassa o periyotta özelleştirmeleri alkışladığımızı utanarak söylüyorum. Özelleştirmelerin lanse edilmesi neydi. Türkiye Cumhuriyeti’nin iktisadı ve bütçesi o kadar makûs ve yardıma muhtaçtı ki bizim buradan gelecek milyar dolarlara gereksinimimiz vardı” formunda konuştu.
Yıllar evvel kurulan epey şirketin teker teker satılmasının keder verici olduğuna dikkat çeken Seymen, “Evine çay girmeyen var mı? Çaykur nasıl ziyan eder. Çaykur’un olduğu bir ülkede Karadeniz’de üzerine kar yağan bir eser yetişmiş çay. Çay sıcak memleket eseri üzerine kar yağmış bu ne demek ilaçsız üretebilirsin demek. Gübre atmana da gerek yok demek, dünyanın en organik çayı bende demek, Hindistan ve Srilanka’dan farkın bu Çaykur’da bunun üstüne kurulmuş, Çaykur ziyan ediyor. Mümkün mü bu türlü bir şey? Dünya Ticaret Örgütü, dünyadaki hasılata bakar, IMF ve Dünya Bankası’yla görüşür dünyadaki hasılatın ne kadar olduğuna bakar ona nazaran Türkiye’ye bildirir, sen bu fiyatı açıkla diye.” diye konuştu.
“193 FARKLI ÜLKEDEN 268 BAŞKA ESERİ İTHAL EDİYORUZ”
Türkiye’nin 193 başka ülkeden 268 başka eser ithal ettiğini söyleyen Cem Seymen, “Türkiye’nin modeli neydi, üretim üssü olacak ve ihracat yaparak büyüyecek ti böylelikle işsizlik azalacak kişi başına gelen ulusal gelirimiz artacaktı. Artık büsbütün bilakis döndü. Besin ile sınanır onunla ayakta kalırız. Bilhassa tarım özel dalın insafıma asla terk edilemez tarım devletin işidir. Eğitim, sıhhat, güç ve tarımda özel dal olmaz, insafına terk edilemez. Devletin kesinlikle en azından düzenleyici, yönlendirici ve denetleyici olması gerekir. Bugün 1 milyon lira verdiğiniz okullarda çocuklarınız hakikat düzgün eğitim almıyor. Güçte de Trabzon’da 51, Giresun’da 45, Kahramanmaraş’ta 40, Artvin’de 34, Adana’da 31, Antalya’da 27, Sivas’ta 26, Mersin’de 23, Rize’de hidroelektrik santrali var, neden var bunlar Türkiye’nin güç açığı var. Karadeniz’deki doğalgaz rezervini çıkartmanın Türkiye’de teknolojik karşılığı yok, biz çıkartamayız. Bizim o denli bir teknolojimiz yok, argüman edilen rezervin çıkartma hakkını Amerikan şirketine verilmesi yüzde 50 payının de devredilmesi bu türlü bir şey olabilir mi” dedi.
Yerli malları haftasının yalnızca yerli mallar olmadığını bir Cumhuriyet ideolojisine dayandığını söz eden Ekonomist Müellif Prof. Dr. Kenan Mortan da, “İlkokulda yerli malları haftası yaptığımızı bu yerli malları haftasında yurt eserlerini getirerek bir masada toplandığımızı üstüne şiirler okuduğumuzu sonra öğretmenimizin bizden bir kompozisyon istediğini hatırlıyorum. Ama işin yalnızca yerli mallar olmadığını bir Cumhuriyet ideolojisine dayandığını bu vesile ile hazırlık yaparken öğrendim. Gördüm ki Şubat 1923 Türkiye’si, Cumhuriyet istikametini tayin etmek için İzmir İktisat Kongresini yapıyor. Bu kongrede eserlerin yerlileşmesinden bahsediyor. Bizatihi oturum başkanlığı yapan Mahmut Esat Bey’in sözleridir. Sonra Gazi Mustafa Kemal Atatürk, çıkar ve der ki, iktisadın Türkleştirilmesi lazım. Nedir iktisadın Türkleştirilmesi? Eser bizi cezbedecek. Atatürk, hiçbir felsefi sözünü bir oluşumla tamamlamadan çekilmezdi. Lisan ihtilali üzere, kayıtlara baktığımda görüyorum ki 1923’de İzmir İktisat Kongresi, iktisadın bir manada Türkleşmesinden Türkiyeleştirilmesinden kelam ediyor. Fakat çabucak sonra 1926’da çok önemli olarak bir yerli mallar haftasını baz alacak Yerli Mallar Koruma Cemiyeti, kuruluyor. Büyük Millet Meclisi’nin bütün milletvekilleri birebir vakitte kurucu üyelerdir. Bu ideoloji Yerli Mallar Muhafaza Cemiyeti’yle hayata geçiyor lakin çabucak akabinde 1929’da bir yerli mallar tavır haftasının oluştuğunu ve bu hafta bağlamında yerli mallarının özendirilmesi için insanlara bu felsefi olayı anlatacak oluşumların baz olmasını istendiğini görüyoruz. Yerli malları olayı 1930’da bir felsefi tabir daha kazanıyor. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde bu sefer Rusya’dan uzmanlar getirilerek Türkiye’ye bir sanayi planı hazırlatılıyor. Plan 1933 yılında hazırlatılıyor, savaş 1939 yılında başlıyor. Savaştan 6 yıl evvel Rus iktisatçısı oturur Türkiye’nin birinci sanayi planını muharrir Atatürk’ün manevi kızı Afet İnan da bunun ön kelamını muharrir, o önsözde Türkiye’nin 3 beyazları üretmesi amacı konur, yaklaşan savaş pamuk, şeker ve unun üretilmesini öngören bir ulusal plan olarak girer, Kazım Taşkent, öncülüğünde Türkiye 5 yıl içinde 6 tane fabrika yaparak biri hala açıktır Eskişehir, şeker fabrikasını kurarak Türkiye savaşa girdiğinde şekersiz kalmasını önler Türkiye ikinci dünya savaşını çok çektik diyen çok beşere rastlamışınızdır. Cumhuriyet Türkiye’si ikinci dünya savaşını 1939-1945 yılları periyodunu aç olmadan açlık yaşamadan geçirmiştir. Kıtlık yaşamıştır lakin bu manada mübrem unsur dediğimiz mecburî hususları açığını açlığını hissetmeden o devri geçirmeyi bilmiştir. Yerli malları haftası oluşumunun Türkiye’de tekrar ayağa kalkmaya çalışan bir ulusun kurduğu Cumhuriyet kendi ideolojisi ve iradesini lisana getirmeye çalıştığı bir olaydır” tabirlerini kullandı.
“40 YILDA YAKLAŞIK 200 KAMU MÜLKİYETİNE İLİŞKİN MAL SATILMIŞ”
Yerli mallarının satılma sürecinden bahseden Mortan, “1983 Stanley raporu, Türkiye’de kamu kesitinin küçülmesini öngörür buna hiç birimizin itirazı olamaz. Kamu şişmesini önleyin der. Morgan Stanley, raporunu 1983’de irade bir manada özelleştirme maddesiyle buluşturur, birinci özelleştirme yasası 1983 yılıdır. Çok kolay manada Türkiye’de iki nedenle özelleştirilmeye gidileceği söyler, bir kamu iktisadının şişkinliğini önleyelim, iki kamuda aktifliği sağlayalım. 1984’den sonra 40 yılda 200 kamu mülkiyetine ilişkin mal satılmış, bu fabrika, arsa ve duran bir tesis olabilir. 19 milyar küsur dolar hasılat alınmış 20 milyar harcama olmuş. Özelleştirme için siz bir aracı kuruluşa gidip diyorsunuz ki, sen bu eseri parlat ve milletlerarası satışı mümkün kıl diyorsunuz. Kamu mülkiyetine gelir kısmında rastgele bir gelişim olmamış kamudaki aktiflik manasında verimlilik dediğimiz karlılık manasında bir gelişim olmuş mu ? Aselsan haricinde yok. Pekala biz bunu niçin yaptık diye sorma hakkına sahipsiniz, temelinde 40 yıl sonra daha daralmış bir kamu mülkiyetinin daha faal çalışması ve daha az istihdamla bunu yürütmesi beklenirken kamu o güne kadar 1,5 milyon daha fazla insan istihdam ediyor. Kamu mülkiyetinde istihdamda hiçbir halde azalma yok.” dedi.
Söyleşinin sonunda Osmangazi Belediye Lider Yardımcısı Keyifli Esendemir, konuklara günün anısına armağan takdim etti.