İSTANBUL (İGFA) – Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekan Yardımcısı, İş Sıhhati ve Güvenliği Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, Balıkesir’in Karesi ilçesinde patlayıcı üretilen fabrikada 12 kişinin öldüğü, 5 kişinin yaralandığı patlama ve çökmeyi kıymetlendirdi.
Patlamanın gerçekleştiği firmanın hayli inançlı bir formda çalışan bir kuruluş üzere göründüğüne işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Küçük küçük atölyeler biçiminde planlanmış üretim tesisleri bulunuyor ve genel olarak nizamlı bir üretim yapısına sahip olduğu izlenimini veriyor. Bu nedenle üst seviye güvenlik tedbirlerinin alınmış olabileceğini düşünüyorum. Fakat, bir eksiklik olmalı ki patlama meydana geldi. Güvenlik tedbirleri açısından bakıldığında, statik elektrik dahil birçok tutuşturucu kaynağa karşı tedbir alınması gerekiyor. Örneğin, anti-statik giysiler ve kıyafetler, topraklama, nemlendirme üzere uygulamaların yapıldığını varsayıyorum. Lakin bu tedbirlerin periyodik muayenelerle yıllık denetimlerinin de yapılması gerekiyor. Şu anda meydana gelen büyük yıkımdan ötürü olayın nedenini anlamak epeyce sıkıntı.” dedi.
PATLAMANIN TESİRİ EPEYCE BÜYÜK…
Bir eksper olarak en azından evrak üzerinden inceleme yapılabileceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Bu kapsamda, periyodik muayeneler yapılmış mıydı? Tedbirlerin bütüncüllüğü korunmuş muydu? Topraklama direnç pahaları ölçülen ve hesaplanan bedellerle uyumlu muydu? Tüm bu soruların teknik incelemelerle netlik kazanacağını düşünüyorum. Patlamanın tesiri hayli büyük, zira burada kelam konusu olan piroteknik materyal üzere patlayıcı hususlar. Hendek, Sakarya’daki havai fişek fabrikasında yaşanan olaydan ders çıkarmamız gerekiyor. Şu anda ise bir binanın yıkımından bahsediyoruz. Bu tesisin dizaynının bu türlü olması, üretim atölyelerinin büyük yerleşim alanlarından başka tutulduğunu ve üstteki binaların daha çok idare ya da ofis fonksiyonuna sahip olduğunu düşündürüyor.” diye konuştu.
Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Patlamanın nedenine dair şu an kimse kesin bir fikir sunamaz, net bilgi vermek mümkün değil. Bunun lakin teknik incelemeler sonucunda ortaya çıkabileceğini düşünüyoruz. Lakin teknik inceleme sonuç verir mi, bu da belirli değil. Şu anda sadece olasılıklar üzerinden fikir yürütülebilir. Firmanın sistemli ve âlâ bir yapıya sahip olduğu, üst seviye güvenlik tedbirlerini aldığı istikametinde bir izlenim var. Patlama nedenleri ortasında vardiya değişimi, yıldırım düşmesi ya da sabotaj ihtimali üzere birçok mümkünlük konuşuluyor. Sabotaj ihtimali reddedilse bile büsbütün elenemez. Birinci belirlemelerde sabotaj olmadığı açıklansa da kesin bir şey söylemek mümkün değil. Yıldırım düşmesi ihtimali de bedellendiriliyor. Yıldırım da çok düşük bir ihtimal. Oradaki sistemlerin muhtemelen Faraday kafesi formunda bir paratonerle korunduğunu düşünüyorum. Yıldırım düşse bile tesiri ne olurdu? Bacayı yıkabilir, paratoneri parçalayabilir, lakin içeride bir tutuşturucu tesir yaratma ihtimali epey zayıf. Tekrar de bu ihtimalleri büsbütün elemek mümkün değil.” formunda konuştu.
STATİK ELEKTRİK TEHLİKESİ…
Böylesi yerlerde en çok dikkat edilmesi gereken konulardan birinin statik elektrik tehlikesi olduğunu vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, şunları kaydetti:
“Statik elektrik, denetimi sıkıntı olduğu için her vakit büyük bir risk oluşturur. Bu nedenle topraklama büyük değer taşır; bütüncül bir topraklama sistemi sağlanmalı ve gerekirse nemlendirme üzere tedbirler alınmalıdır. Bunun yanı sıra, çalışanlara kesinlikle anti-statik kıyafetler ve anti-statik ayakkabılar temin edilmelidir. Ayrıyeten, içeriye girerken çalışanların üzerlerindeki statik elektriği boşaltabilmeleri için topraklama levhaları üzere sistemlerin kurulması gerekir. İçeride kullanılan gereçlerin özellikli olması da kıymetlidir. Örneğin, patlayıcı ortamlarda oluşabilecek bir kıvılcım bile tehlike yaratabilir; elektrik kontağının açılıp kapanması bile tutuşturucu bir rol oynayabilir. Bu üzere yerler, kapsül üretimi üzere, yanıcı ve oksitleyici unsurların bir ortada bulunduğu ve küçük bir tutuşturucuyla patlamaya yol açabilecek özellikteki tesislerdir.”
Çalışanlara kapsamlı bir eğitim verilmesinin kaide olduğunu söz eden Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Eğitimlerin mesleksel yeterlilik kurumları tarafından onaylı olup olmadığını bilmiyorum, lakin bu cins tehlikeli alanlarda çalışacak çalışanın gerekli eğitim ve donanıma sahip olması büyük ehemmiyet arz eder. Görünen kadarıyla bu tesis, yüklü olarak tam otomasyon sistemiyle çalışıyor. Yani manuel süreç yapılan kısımlar epeyce hudutlu üzere görünüyor. Fakat yeniden de manuel çalışma yapılan yerler de vardır. Bu tip alanlarda ekseriyetle deneyimli çalışanlar tercih edilir. Bilhassa hassas işlerde, 15 yıl ve üzeri tecrübeye sahip çalışanlar istihdam edilir ki, bu çalışanlar tecrübelerine dayanarak rastgele bir anormalliği —örneğin ufak bir ses değişimini bile— fark edip vaktinde müdahale edebilirler.” dedi.
PATLAMA ALANI SAVAŞ ALANINA BENZİYOR
Patlama alanının adeta bir savaş alanına benzediğini de söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Ukrayna savaşında gördüğümüz üzere, bir bomba atıldığında meydana gelen yıkıma emsal bir tablo var. Burada da piroteknik materyal ve patlayıcı unsurlar kelam konusu. Bu, sıradan bir patlayıcı ortam değil. Piroteknik patlayıcı hususların basınç tesiri çok daha büyüktür; çoklukla 1000 atmosfer ve üzerindedir. Bu nedenle, bu türlü patlamalar dehşetli yıkımlara yol açar.” dedi.
Doğalgaz patlamasında bir kolonun parçalanarak karşı binaya savrulduğunu görülmeyeceğini, lakin bu tıp bir patlamada, kolonların yerinden sökülüp savrulabildiğini anlatan Dr. Öğr. Üyesi Nuri Bingöl, “Dolayısıyla içerideki makinelerin görülmemesi epey doğal. Yıkım o kadar büyük ki, makinelerin modülleri ya büsbütün parçalanmış ya da yıkıntıların altında kalmış olabilir. Makineleri ve kesimlerini net bir halde görmek için enkazın içine girilmesi gerekir.” halinde kelamlarını tamamladı.