İSTANBUL (İGFA) – Memleketler arası danışmanlık hizmetleri şirketi EY Türkiye, İstanbul’un taksi ekosisteminin dönüşümü kapsamında mevcut durum, gereksinimler ve geleceğe dair dönüşüm fırsatlarını ele almak üzere gerçekleştirdiği “İstanbul Taksi Ekosisteminin Dönüşümü” başlıklı araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Araştırma çerçevesi arz, talep, mevzuat ve yönetişim olmak üzere üç ana alanda kurgulandı. Arz ve talebe yönelik data toplanarak 2024 yılında Ağustos – Ekim ayları ortasında anket çalışması gerçekleştirildi.
Talep tahlili için vatandaşlar ve turistlerle yolcu tecrübesi anketleri gerçekleştirilirken; arz tahlili için de taksi hizmet sağlayıcıları ile (plaka sahibi olup şoför olarak çalışmayanlar, taksi durağı sahipleri, plaka sahibi olan ve olmayan sürücüler) anket çalışması yapıldı. Bu çalışmalar daha evvelden İstanbul için yapılan çeşitli araştırma bulguları, akademik görüşler ve mevcut mevzuat incelemesiyle desteklendi. Tüm tahliller sonucunda; taksi sayısı ve filo idaresi, taksi ekosistemi, yönetişim ve dijitalleşme olmak üzere dönüşüm için dört güzelleştirme alanı belirlenirken; 9 temel ve 4 yatay siyaset önerisi geliştirildi. İlgili tespit ve teklifler yalnızca kamu otoriteleriyle paylaşıldı. Araştırmaya nazaran, ileride gerçekleşebilecek mümkün mevzuat çalışmalarında kamu bölümümüzün her vakit olduğu üzere kapsayıcı bir paydaş idaresiyle ilerleyeceği öngörülüyor.
EY araştırmasına nazaran; İstanbul’da 20.311 araç ve 40.622 şoförün bulunduğu bir taksi sisteminin olduğu; kentin araç başına günde 36 seyahatten oluşan bir hizmet seviyesine eriştiği ve tüm araçlardan yıllık 47,8 milyar TL gelir elde edildiği iddia ediliyor. Tıpkı vakitte araştırmada İstanbul’un taksi plakalarının bir yatırım aracına dönüştüğüne dikkat çekiliyor. Bir taksi seyahatinde elde edilen gelirin yüzde 26’sı iki şoför tarafından paylaşılıyor; kiracı ve galeri sahibi yüzde 11, plaka sahipleri de yüzde 32’lik bir hisse alıyor. Geriye kalan yüzde 31’lik hisse ise sarfiyatlar için harcanıyor.
Mevcut taksi ekosistemi dönüşüm gerektiriyor
Son 30 yılda İstanbul’un nüfusu iki katına, turist sayısı ise 10 katına çıkarken, taksi sayısındaki artışın sırf yüzde 17 ile hudutlu kaldığı görülüyor; bu durum kentin taksi arzının talebin gerisinde kaldığını gösteriyor. Misal dünya metropollerinde bin şahsa düşen taksi ve private hire vehicle (Rezervasyonlu Ferdî Taşıma) araç sayısı ortalaması 9,7 iken İstanbul’da bu sayı 1,3. EY araştırmasına nazaran, İstanbulluların yüzde 86’sı taksi bulmakta zorlandığını, yüzde 33’ü de her vakit zorlandığını belirtiyor. Bu yetersizlik korsan taksi kullanımının artmasına da neden oluyor. Anket sonuçlarına nazaran, vatandaşların yüzde 51’i korsan taksinin daha uygun fiyatlı olduğunu belirtiyor. Tanıdık şoföre inanç duyulması ve taksi bulmanın zorluğu da bu yönelimin en önemli nedenleri ortasında yer alıyor.
Yolcular ile şoförler ortasında inanç eksikliği bulunuyor
Güvenlik, taksi hizmetleri için en değerli beklenti olmasına karşın, her 10 yolcudan 4’ü taksi seyahatleri sırasında kendilerini inançta hissetmediklerini belirtiyor. İstanbul’daki taksi seyahatlerinde vatandaşlar en çok şoförlerin kaba davranışından, turistler ise yabancı lisan bilen sürücü eksikliğinden şikayetçi; araçlarla ilgili en büyük sorun ise eski ve bakımsız olmaları. Öbür taraftan şoförlerin de en çok şikayet ettiği hususların başında fiyat ve güzergah uyuşmazlıkları ile yolcu davranış bozuklukları geliyor.
Toplu taşımadaki iyileştirmeler yolcuları taksi kullanımından vazgeçirmiyor
İstanbul’daki toplu taşımada vatandaşların yaşadığı problemler büsbütün çözülse bile, anket iştirakçilerinin %40’ından fazlası taksi kullanmaya devam edeceğini belirtiyor. Bu durum, toplu taşıma ve taksi hizmetlerinin alternatif olmaktan çok vatandaşların gereksinimlerini karşılayan tamamlayıcı hizmetler olarak görüldüğünü gösteriyor.
Dijitalleşme, taksi ekosisteminde yalnızca bir araç olmanın ötesine geçerek tüm paydaşlar için tahlil haline geliyor
Sürücülerin yüzde 30’u taksi çağırma uygulamalarını kullanırken; taksi hizmetlerinde teknoloji kullanan şoförlerin oranı yüzde 87. Uygulama kullanan şoförler uygulama kullanmayan şoförlere nazaran fiyat uyuşmazlıklarını yüzde 36, ödeme usulü ile ilgili sıkıntıları yüzde 24 ve güzergâh uyuşmazlıkları ile ilgili sıkıntıları yüzde 18 oranında daha az yaşadığını belirtiyor. Dijitalleşmenin bir sonucu olarak “paylaşımlı araç” yeni bir iş modeli olarak yolcular için en çok tercih edilen seçenekler ortasında öne çıkıyor. Anket iştirakçilerinin yüzde 24’ü paylaşımlı araç hizmetini tercih ettiğini söz ediyor ve bu tercihlerinin nedenleri olarak araç bulma kolaylığını (yüzde 38), uygun fiyatı (yüzde 23) ve güvenilirliği (yüzde 20) gösteriyor.
Belirlenen siyasetler ile İstanbul için ülkü ulaşım senaryosu oluşturulabilir
İstanbul’un taksi ekosisteminin 2027, 2030 ve 2035 yılları maksat alınarak, kademeli olarak daha organize, profesyonel ve dijitalleşmiş bir taksi ekosistemi oluşturulması amaçlanıyor. EY araştırması kapsamında mevcut zorlukları ele almak ve fırsatları pahalandırmak için 9 temel ve 4 yatay siyaset ile bu siyasetler altında 42 hareket tasarlandı. Dönüşümü başlatmak için bu hareketlerden 5’inin 2025’te hayata geçirilmesi planlanırken; dönüşümün tamamlanmasıyla birlikte yıllık ortalama 700 milyon ABD doları ek vergi geliri, yüzde 1,3 İstanbul’un GSYİH’da artış, 9 bin 500 yıllık ortalama iş gücünde artış, şoför karlarında yüzde 23 günlük ortalama artış ve taksi bekleme müddetlerinde yüzde 60 azalma kestirim ediliyor.