Nurcan KIRCALI / İSTANBUL (İGFA) – 1955’li yıllarda yıkılan Nalbant Şaziye Hanım’ın iki katlı ahşap meskeninin toprak tabanında tıpkı anda çalışabilen Rükiye Teyze, Nalbant Emine Teyze, Kalpakçı Ayşe Teyzelerin Şile bezi el tezgahları çalışmaları sürdürebiliyorlardı. Dostluğun, komşuluğun en uygun örneklerini yıllar yılı tıpkı çatı altında, toprak yerde bez dokuyarak göstermişlerdi. Bugüne gelindiğinde 150 yılı aşkın müddettir insanların geçim kaynağı olan ve İstanbul’un dokumacılıkta coğrafik işaretli tek eseri olan Şile Bezi’nin özü pamuklu ipliktir. Ninelerimizin, annelerimizin yıllar yılı uzun uğraşlardan sonra el tezgâhlarında ürettikleri Şile bezi, birden fazla ailenin geçim kaynağı olmuştur.
Tarihin altın sayfalarına Şile ismini altın harflerle yazdıran Şile bezi, günümüzde varlığını güç kaidelerde fabrikalarda dokunarak sürdürmeye çalışıyor.
Şile bezi dokuyan el tezgâhları bir bir ortadan kaybolurken Şile Halk Eğitim Merkezi’nde hala var olduklarını gösterdiler.
İLK OLARAK HAŞILLAMA YAPILIR…
Halk Eğitim Merkezi Şile Bezi Dokuma Kursu Usta öğreticisi Ayşe Taşpınar, uzun yıllar evvel Şile HEM’e kursa geldiğini ve bugün usta öğretici olarak vazife yaptığını belirterek, kurslarda gerekli eğitimi alan Şileli bayanların bölgede eski ismiyle köylerde açılan kurslarda eğitim vererek, kendilerine geçim kaynağı sağladıklarına dikkat çekti.
Usta öğretici Ayşe Taşpınar, Şile Bezi el tezgâhında dokuma sürecine geçmeden evvel yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verdi.
“İpliğe direnç hedefiyle uygulanan haşıllama sürecinin Şile Bezinin olmazsa olmazıdır” diyen Usta Öğretici Ayşe Taşpınar, “Kazan içerisinde kaynayan suya atılan un ile ipler bir müddet kaynatılır. Bu süreç dokuma esnasında ipliğin sıhhati açısından ipliğe güç verir. Haşıllama süreci ile direnç kazanan iplikler çıkrıkta makara yahut bobine sarılan dokuma için hazır hale gelir.
Eni ve uzunluğu değişebilen yöreye has tezgâhlara atkı ve çözgü halinde gerilir. Eni tezgâha bağlı olarak değişim gösteren bezin, dilendiği kadar uzunlukta dokuması yapılmaktadır. Çoklukla krem ve beyaz olarak dokunan bez, istendiği takdirde kaynatma sırasında istenilen renge boyanabilir. Bu renklerle desen ve renkli dokuma yapılabilir.
Dokunması tamamlanan bezler Şile’nin denizinde çırpılmak suretiyle yıkanır ve kumların üzerinde kurumaya bırakılır. Bu süreçlerin sonunda Şile Bezi, üzerinde baskı ve el işlemeleriyle süslenerek farklık hedeflerde kullanıma sunulur.İşlemeler hakkında birkaç örnek vermek gerekirse; Gazi Sofrası, Sümbüllü Çatlak, Çatlak Kahve, Akarsu, Kartopu, Zülüf Tarağı ,Yıldız üzere otantik örnekler yer alır. Şile Bezi’nden imal edilen giysilerde bu özgün motifler, renkli işlemeler tercih edilirken konut dokuması eserlerinde ise saçak bağlama ve kenarları tığ ile sürece üzere teknikler tercih edilir. Masa ve sehpa örtüleri ve perdeler en çok tercih edilen Şile Bezi konut dokuması eserleri ortasındadır. Ayrıyeten Şile Bezi kumaş üzerinden ne farklı ne yapabiliriz dedik ve yaz ayları için güneşten korunma hedefiyle Şile Bezi Şemsiyesini de yaptık” diye konuştu.
ŞİLE BEZİ KÜLTÜR DEĞERİMİZ
Öte yandan dala uzun yıllar yurt içi ve yurt dışında defileler ile Şile Bezini tanıtan, eserleri İstanbul ve tatil bölgelerine taşıyan Modacı Ercan Arslan ise HEM’de yer alan Şile Bezi El Tezgâhlarında dokunan orjinal Şile Bezlerini yerinde inceleyerek çalışmalar hakkında bilgi aldı.
Modacı Arslan, kültür bedeli olan bezin hala el tezgâhlarında bölge insanları tarafından dokunuyor olmasının çok pahalı olduğunu belirterek, “Kültürel değerimize sahip çıkmak için ve bilhassa nostaljiye ihtimam gösterilmeye başlanmasından ötürü ve İlçemizde Halk Eğitim Merkezimizde yaşatılmasından ötürü çok sevinçliyim . Bu çalışmanın daha muvaffakiyete kavuşacağına inanıyorum buna herkesin sahip çıkması gerkir ve bizde elimizden gelen takviyesi vereceğiz” dedi.
Bu ortada Şile Bezi’nden hazırlanan elbise de alınan TSE evrakı ile kurum içerisinde sergilenmeye başlandı.
Tescil evrakı alınan elbise hakkında “Şile Bezin oluşan farklı teknikler kullanılarak işlenmiş, altı modüllü etek kısmında altı başka işlemeli kesim,altı kesimde tül kullanılarak el nakışı uygulaması yapılarak kalıp,kesim,dikim her türlü ayrıntısı kurum içerisinde yaptık ve yaklaşık iki yıl kadar süren çalışmalarımız sonucunda 2024 yılında Patent başvurunda bulunduk ve 2025 yılında elbisemizin patentini aldık .İlk olarak Şile Bezi Kıyafeti olarak Tescili onaylanmış bir elbisemiz var denildi.
