İSTANBUL (İGFA) – Öfkenin, insani bir his olduğunu ve herkeste görülmesinin de beklendiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuklarda bile öfke doğal bir biçimde ortaya çıkar. Öfke çoklukla kişinin kendini savunma gereksinimi hissettiği, tehdit altında olduğu, kaygı yaşadığı yahut inançta hissetmediği durumlarda oluşur. Bu süreçte kişi bir his yaşar, akabinde bu pay bir reaksiyon verir ve en son düşünme basamağı devreye girer. Çoklukla evvel his, akabinde davranış ve son olarak düşünme süreci işlediği için kişi kusur yapabilir.” dedi.
Öfke sırasında verilen yansılar ortasında küsme, hız asma, bağırma, çağırma yahut azarlama üzere davranışların yer aldığını söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlar öfkenin dışa vurum formları olarak kıymetlendirilebilir. Öfke denetimi eğitiminde, bireylere öfkenin doğal ve insani bir his olduğunu, lakin bu hisle nasıl başa çıkılması gerektiğini öğretmeye çalışıyoruz. Kişi engellendiğinde, ruhsal bütünlüğü tehdit altında hissettiğinde yahut kimi prensipleri ve kuralları zedelendiğinde öfke ve tansiyon yaşayabilir. Bu üzere durumlarda kişinin süratli bir halde tahlil yapmayı öğrenmesi değerlidir. Öfke denetiminde başarılı olmak için bu yeteneği geliştirmek gerekir.” diye konuştu.
YARGILANMA KORKUSU ÖFKEYİ TETİKLEYEBİLİYOR!
Öfke denetimi sürecinde bilhassa olumsuz niyet, inanç ya da kalıp yargıları araştırdıklarını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Bir kişi kendini kıymetsiz hissedebilir. Bir olayda önemsenmediğini, reddedildiğini ya da küçümsendiğini düşünebilir. ‘Benden hoşlanılmıyor, beni aşağılıyorlar, emeğime hürmet gösterilmiyor’ üzere fikirler geliştirebilir. Birtakım durumlarda ise kişi, kendi kusurlarının ortaya çıkmasını istemediği için öfke duyabilir. Yargılanma korkusu öfkeyi tetikleyebilir. ‘Hatalarım ortaya çıkacak’ korkusuyla öfkeyle reaksiyon veren şahıslar olabilir. Fakat bu reaksiyon birçok vakit şuurlu olarak verilmez. Bu şahıslar, hürmet görmeleri gerektiğine dair güçlü bir inanca sahip olabilirler. ‘Herkesten hürmet görmeliyim’ niyeti, her olumsuz davranışı saygısızlık olarak algılamalarına neden olabilir. Bu da bireye mahsus öfkelenme nedenleri ortasında yer alır. Her bireyin öfke sebebi kendine mahsustur ve bu nedenler, kişinin geçmiş tecrübeleri ve algılarıyla şekillenir.”
ÖFKE ANINDA NE YAPILMALI?
Öfkede kişinin evvel hissettiğini, akabinde reaksiyon verdiğini ve son olarak düşünmeye geçtiğini anlatan Prof. Dr. Tarhan, “ ‘ Yangın çıktığı vakit evvel yangının söndürülmesi amaçlanır. Sonra soğutulur ve en son da nedenine bakılır. Öfke durumunda da itfaiyeci modeli ile yaklaşmak gerekiyor. Öfke için itfaiyeci modelini öneriyoruz. Evvel söndür, sonra sebebini araştır” dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi öfkesinin farkına vardıktan sonra tahlil mümkündür. Lakin depresyon, öfkelilik formunda kendini gösterebiliyor. Bu, aslında öfkenin bir hastalık üzere olduğunu gösteriyor.” tabirinde bulundu.
“ÖFKELENDİĞİMİZ HER OLAY, BİR MANADA KABUK DEĞİŞTİRMEK GİBİDİR”
Erkek ve bayan beyinleri ortasında duygusal reaksiyonlar açısından farklılıklar bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bir erkek üzüldüğünde bunu çoklukla öfkeyle tabir ederken, bayanlar ıstıraplarını daha direkt bir biçimde, ağlayarak lisana getirir. Erkeğin öfkelenmesi, aslında incinmiş olduğunun bir işaretidir. Bu durumu, yaralanmış bir evcil hayvanın davranışına benzetebiliriz. Yaralı bir hayvan, sevmediği için değil, incinmekten korktuğu için reaksiyon verir yahut kendine yaklaşılmasını istemez. Erkeklerin öfkesini bu bağlamda anlamak ve yanlışsız halde ele almak kıymetlidir.” tabirinde bulundu.
Öfke ve kırılganlık üzere durumların kişinin kendini tanıması ve geliştirmesi için fırsat olduğunu da kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Öfkelendiğimiz her olay, bir manada kabuk değiştirmek üzeredir; bir kazanım ve değişim fırsatıdır. Bu nedenle, öfke anlarında bireylere çift taraflı bir bakış açısı geliştirmelerini öneriyoruz.” dedi.
‘KIRIK KURABİYE FENOMENİ’…
Birçok tartışma ve öfkenin, aslında yüzeyde görünen nedenlerden çok daha derin duygusal dinamiklere dayandığını da kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çift terapisinde yaşanan bir hadiseyi hatırlıyorum. Tartışma konusu, alışveriş merkezinde tuvalet kâğıdının 6’lı mı yoksa 8’li mi alınacağıydı. Düşünün, bu kadar kolay bir bahis öfkeye dönüşmüş. Psikolojide buna ‘kırık kurabiye fenomeni’ denir. Şayet beşerler zati arbede etmeye hazır bir haldeyse, ‘Bu kurabiye niçin kırık?’ diyerek bile tartışmaya başlayabilirler. Bu tıp durumlarda, asıl kıymetli olan art plandaki duyguyu çözebilmektir. Karşı tarafın hislerini önemsemek ve ona kıymet verdiğinizi hissettirmek, bağlantılardaki tansiyonları azaltır. Yakın ilgilerde âlâ niyetli kanılar (iyi zan) temel olmalı, berbat niyetli niyetler (kötü zan) ise istisna olmalıdır. Bu yaklaşım bilhassa dürüst ve palavra söylenmeyen alakalarda daha kolay uygulanabilir.” biçiminde konuştu.
TOPLUM OLARAK ÇOK ÖFKELİYİZ…
“Ne yazık ki, toplum olarak çok öfkeli bir hale geldik.” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Oysa bu sıkıntıların tahlili epeyce kolay; lakin bu bahislere biraz yatırım yapmak ve vakit ayırmak gerekiyor. Kendine yatırım yapmak, mal, mülk ve paraya yatırımdan daha mı değersiz? Katiyen hayır. Kendimize yaptığımız yatırım, hem ferdî hem de toplumsal olarak en bedelli yatırım olacaktır.” biçiminde kelamlarını tamamladı.